Ναξιώτικα επώνυμα, μια μικρή περιήγηση στην ιστορία τους μέσα από τους Νάξιους Κρήτης

Το παρακάτω κείμενο, στάλθηκε στο Δ.Σ.  του συλλόγου Ναξίων Κρήτης, από το μέλος του συλλόγου μας Σοφοκλή  Τσούση,  επ' αφορμή της τύπωσης της  "Πορτάρας", της πρώτης εφημερίδας του συλλόγου μας .

Αγαπητοί μου, Καλιώ, Μαρία. Βάνα, Κατερίνα, Στέφανε και Βασίλη,

εύγε για την απόφασή σας να μπαινοβγαίνει αίσθημα και λόγος από την ορθάνοιχτη «Πορτάρα» μας. Πάντα άξιος ο σάντουλος. Αγάντα, όλοι, το επικοινωνιακό αυτό φύλλο να γίνει ένα από «τα φύλλα της καρδιάς» μας.

Βρήκα πολύ καλή την επιλογή, τη διάταξη και την παρουσίαση της ύλης. Καλή, και την ιδέα για τα στοιχεία των μελών, στο ημερολόγιο. Έχει μέλλον.

Σκέφτομαι πως, το ποια θα είναι η όψη ή το περιεχόμενο του ημερολογίου, κάθε χρόνο, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο φωτογραφικού διαγωνισμού, μεταξύ των μελών του Συλλόγου Ναξίων  Κρήτης (Σ.Ν.Κ).

Επιχείρησα μια ταξινόμηση των Ναξίων μελών κατά χωριό προέλευσης (πίνακας 1)  και κατά ενότητα επαγγέλματος (πίνακας 2). Με σκοπό να φανεί, πυκνότερα, η τοπική εκπροσώπηση και το βιωματικό δυναμικό του Σ.Ν.Κ, ώστε προκληθεί η προβολή στοιχείων του κάθε χωριού, αλλά και η δημιουργία πολιτιστικών ομάδων εργασίας, αλλά και συντελεστών έκδοσης της «Πορτάρας». Ώστε, μέσα  απ’ αυτά, να προαχθεί η συμμετοχή μας. Γιατί είναι ασήκωτο «γομάτι ξύλα», όλα να τ' αφήνουμε «στσοι νώμοι» του ΔΣ.

Πίνακας 1.			Πίνακας 2.
Καταγωγή	Αριθμός		Επάγγελμα	Αριθμός
Τραγαία	1		Άνεργος	1
Χείμαρος	1		Γης	2
Αγερσανί	1		Νομικής	2
Μέλανες	1		Ιδ/υπαλληλίας	2
Γλυνάδο	1		Οικιακών	3
Κουτσοχεράδο	1		Δημ/υπαλληλίας	3
Καλόξυλος	2		Τεχνικής	3
Δανακός	2		Τουρισμού	3
Κεραμωτή	2		Υγείας	5
Δαμαριώνας	3		Συνταξιούχος	5
Γαλανάδο	3		Τέχνης/ Αισθητικής	6
Χώρα	4		Οικονομίας	7
Χαλκί	4		Επιχειρηματικής	9
Τρίποδες	4		Εκπαίδευσης	9
Κωμιακή	6
Φιλότι	9
Απείρανθος	10
Κόρωνος	10

 Στα χωριά μας, πολλά επώνυμα είναι κοινά. Γνωστό. Στην Κόρωνο, συνηθίζονται περί τα 39 επώνυμα. Απ’  αυτά, 7 κορωνιδιάτικα κινούνται στο Σ.Ν.Κ. Ίσως, όμως, να μην είναι γνωστό, πως αυτά τα 7 ονόματα σέρνουν από πίσω τους 104 (!), τουλάχιστον, παρατσούκλια ή παρεπώνυμα ή παρανόμια ή ξεβριλίκια (πίνακας 3).

Πίνακας 3.

Κόρωνος

Επώνυμο           Παρατσούκλι/ Ξεβριλίκι

Κουρούσης*       Αντωνάκιδοι

(Χουζούρης)       Γερουσίας (Νέρουλας), Θεοχάριδοι, Μαρκουλάδες, Φάβας

Κουφόπουλος      Βαρδής, Βουρλιωταίοι, Γιωργάκουδοι, Γλέπουδοι, Γλιστριτάδες,  Κατρέφτιδοι

                             (Χαρανάδες), Κατσιμίδης, Κορωνιάτιδοι, Κουτελιέρης, Κουτσαβάκιδοι, Κτενάδες, Λαλαδά-

                             κης, Ματσούκας, Μαυρομιχάλης, Μπούμπλιδοι, Νιωτάκης, Πανανίδες, Παρδαλός,

                             Σαλιμπούργιδοι, Σελέμης, Τσιρόγιαννος, Φάκιδοι, Φαφούλιδοι, Φλωράκης, Χάμπας,

                              Χελιαμπάδες, Καλαμούτας.

Μανωλάς              Αντωνοπουλάδες, Βιβιτάκιδοι, Βρέστας, Ιππότης, Καρβούνιδες, Καρούμπιδοι, Κουτσο-

                             κέρης, Μανέστρης, Μαριολάδες(Μπιλίτσας), Μότζιδοι, Μπολσεβίκος, Νεροβίτσης

                             Ντουζένης, Ντουντούνιδοι, Ξύδης, Παλιούδες, Πλαστήρας, Προβατάρης, Προεδράκης

                             Σερίφης(Γεράσιμος), Σιανοί, Σπίθιδοι, Στοβάκιδοι, Στρομπαίος, Τζαμουνάρης

                             Τζιγκρούδης, Της Λινιάς, Τσιπόλος, Φωτιάδες

Μελισσουργός    Γουμενιάδες, Λεντούδιδοι, Μαλλιαρός, Μαμουλιάρης, Ματσόλας, Μελισσάς, Μουρμούρης

                             (Μαλιφεστάδες), Μπαστούνης, Σπαλιέρης, Σπυριδάκη, Στεφάνιδοι, Τραγέλης, Τσιπίδης

Τσούσης**           Καραμπιόλας

Φακίνος               Ζαχάρης(Αγγλόγαλλος), Μπαρμπέριδοι, Πατσάνας, Σακκουλάς, Φασκιανούδες

                              Ασκιστάδες, Νταμπακιάς, Τραλίτης

  *Το επώνυμο του πατέρα από την Στεμνίτσα Αρκαδίας. Το επίθετο της μητέρας Χουζούρη

 **Το επίθετο του πατέρα από τον Πύργο Ηλείας. Εκεί το παρεπώνυμο, Καραμπιόλας.

Το λαϊκό αυτό φαινόμενο απαντάται σ’ όλη την Ελλάδα, βεβαίως και στην Κρήτη, για να ξεχωρίζουν οι πολυμελείς, συννεπώνυμες οικογένειες και τα μέλη τους, που μπορεί και να μην έχουν προφανή, εξ αίματος σχέση. Πολλά παρατσούκλια βγαίνουν για λόγους πρακτικούς κι άλλα για σκωπτικούς. Με το πέρασμα των χρόνων, πολλά είναι δυσεξήγητα. Στην Κόρωνο, λ. χ., λέμε « ο Κέννεντης», επειδή ο Μ. Μαγγιώρος έμοιαζε του Τζων Κέννεντυ. Στα Ανώγεια, λένε «ο Γκαγκάρης», επειδή ο πατέρας του Ν. Καλομοίρη, πετώντας τον, μωρό, στον αέρα, τού' λεγε: «ο Γκαγκάριν-ο Γκαγκάριν». Και όχι μόνον τού 'μεινε, αλλά ο ίδιος τό 'κανε και φίρμα του μαγαζιού του. Πολλά είναι αποδεκτά από τα άτομα που τους τα έχουν προσάψει, κι άλλα, που «μην τ' ακούσει, θα σε σκοτώσει, καμένε μου». Τα .άλλα, αυτά, στον πίνακα τα σημειώνω μόνον με το αρχικό γράμμα τους, και αποσιωπητικές τελείες, τόσες, όσα τα γράμματα της λέξης, για τη μέγιστη δυνατή τεκμηρίωση.
Νομίζω πως έτσι, προστατεύω τη ζωή μου, αλλά και τη μνήμη του ανθρώπου που απετέλεσε την πηγή μου.

Τα στοιχεία του πίνακα 3 αποτελούν μέρος ενός συνόλου, που μου είπε και τα κατέγραψα το καλοκαίρι του 1985, στη Χώρα της Νάξου, ο αείμνηστος κορωνιδιάτης Γεώργιος Ιωάννου Παντελιάς-Σιφνιογιώργης (1905-1989). Με είχε καταπλήξει η ευχέρειά του στην ανάκλησή τους, χαρακτηριστικό της μακροζωίας, της αποκλειστικής διαβίωσης στην Κόρωνο, αλλά και της ευφυΐας του. Μέσα σ' αυτά τα στοιχεία, τα μέλη του ΣΝαΚ θα βρουν κάτι που τους αφορά. Σίγουρα, ο πίνακας θα επιδέχεται βελτίωση. Αυτή είναι η μοίρα της προφορικής παράδοσης, όταν επιχειρείται να καταγραφεί. Θα ήμουν ευγνώμων σε όποιον μου προσέθετε ή διόρθωνε κάτι, ευκαιρία που δίνει η «Πορτάρα».

Και κάτι για το μαερειό της Νάξου. Με τις προβάτσες, πάει πολύ ο μάραθος, ίσως περισσότερο από τον άνηθο. Η πληροφορία είναι από καλή νοικοκυρά, κορωνιδιάτισσα που ζει χρόνια στη Χώρα. Στους ανωμερίτες, οι προβάτσες δεν είναι τόσο γνωστές, όσο στους κατωμερίτες.

Τέλος, επί του παρόντος.

Πάντα κερδεμένοι (ευχόταν μια νοήμων λασιώτισσα, από το Οροπέδιο).

Σοφοκλής Τσούσης,

Καισαριανή,

20.2.11